کمپرسور به ماشینی اطلاق می شود که از آن برای افزایش فشار سیالات تراکم پذیر (گازها و بخارات) استفاده می شود. کمپرسور در رفاه زندگی بشری و گسترش صنایع از آنچنان اهمیتی برخورداربوده بنحوی که امروزه اصطلاحا آن را اسب بارکش صنایع می نامند. با گسترش صنایع که ازنیمه دوم قرن نوزدهم شروع گردید و با رشدی شتابان قرن بیستم را پشت سر گذاشت، بایدانتظار داشت که این ماشین پر ارزش نقش مهمتری را در قرنی که بتازگی شروع شده در رفاهبشر و توسعه صنایع بعهده داشته باشد. در اهمیت کمپرسورها همین بس که دامنه بکارگیری از آن در شاخه های مختلف صنایع، پزشکی، لوازم خانگی و غیره بسرعت در حال توسعه بوده،بطوری که امروزه حضور آن در جای جای جوامع بشری بشدت بچشم می خورد که عمده ترین آنهاعبارتند از وسائل خانگی (یخچال، فریزر، کولر گازی،جاروبرقی)، تجهیزات پزشکی (دریلهایدندانپزشکی، هوای مورد استفاده در بیمارستانها) صنایع هواپیمائی (تأمین هوای فشرده برای موتور توربین) و صنایع (تامین هوای فشرده برای سیستم های پنوماتیکی، میعان گازها،ذخیره سازی گاز و…). شرایط بهره برداری از کمپرسو رها در صنایع از چنان دامنه وسیعیبرخوردار است که امروزه انواع مختلف کمپرسورها در ظرفیت های مختلف و از فشار مکش بسیارکم (خلاء) تا فشار دهش بسیار زیاد (بیش از ۶٠٠٠ بار) بکارگرفته می شود. قیمت کمپرسور: قیمت کمپرسور باد به عواملی از قبیل برند، میزان خروجی هوا، نوع کمپرسور (روغنی، بدون روغن و…) و مواردی از این قبیل بستگی دارد. انواع کمپرسور: کمپرسورها براساس اصول عملکردی شان به دو نوع مختلف تقسیم بندی می شوند: کمپرسورهای جابجایی مثبت (Compressors Positive Displacement) کمپرسورهای دینامیکی (Roto-Dynamic Compressors) کمپرسورهای جابجایی مثبت به دو نوع پیستونی (Reciprocating)و دوار(Rotary )تقسیم بندی می شوند. همچنین کمپرسور پیستونی به انواع ذیل دسته بندی می شوند. کمپرسورهای خطی(In-line Compressors) کمپرسورهای V شکل(V-shaped Compressors) کمپرسورهای تک مرحله ای(Single-acting Compressors) کمپرسورهای دو مرحله ای(Double-acting compressors) کمپرسورهای دیافراگمی(Diaphragm Compressor) کمپرسورهای Tandem Piston کمپرسورهای دوار به دو دسته تقسیم بندی می شوند: کمپرسور اسکرو (Screw Compressor) کمپرسورهای پره ای (Vane type compressor)

در کمپرسور روتاری هوای تبریدی توسط عمل چرخیدن رولر درون سیلندر فشرده می شود . رولر بطور گریز از مرکز (خارج از مرکز) درون شافت حرکت می کند به خاطر اینکه قسمتی از رولر همیشه در تماس با دیواره درونی سیلندر است. پره فنری همیشه برعکس رولر حرکت می کند. دو نقطه تماس دومتغیر سطح پیوسته حجم درون سیلندر درزبندی شده اند. در نقطه معین در چرخش رولر، ورودی قرار گرفته است و میزان هوای تبریدی در سیلندر مکش شده است که سطوح درزگیری شده را پر می کنند. رولر ادامه می دهد تا حجم سطحی که هوای تبریدی اشغال کرده کاهش یابد و هوای تبریدی فشرده شود. موقعی که سوپاپ خروجی قرار گرفته است نیروی هوای تبریدی فشار قوی سوپاپ خروجی را باز می کند و هوای تبریدی آزاد می شود. کمپرسورهای روتاری بسیار کارا هستند به خاطر اینکه گرفتن هوای تبریدی و فشرده سازی آن بطور همزمان رخ می دهد.

کمپرسور پیستونی قدیمی ترین و متداول ترین نوع کمپرسورهای جابجایی مثبت بشمار می روند. این کمپرسورها بیشتر در فشارهای بالای ۱۳ بار تا ۳۵۰ بار با ظرفیت های کم مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از این کمپرسورها در فشارهای زیر ۱۳ بار تنها در حجم های کم، زیر ۱٫۵ متر مکعب در دقیقه متداول می باشد .

کمپرسورهای پیستونی در انواع oil free , oil injected موجود می باشند . بدلیل استفاده از قطعات متحرک بیشتر از نوع کمپرسور اسکرو ، این کمپرسورها از سر و صدای بالاتر و هزینه های تعمیراتی بیشتر نسبت به اسکرو دارا می باشند .

دقت

درانجام کارهایی نظیر تنظیم کمپرسور باد موارد نگهداری و بازدید دقت لازم را مبذول نمایید به هنگام انجام کارهای تعمیراتی و غیره حتما فرد مطلعی در کنار تعمیرکار حضور داشته باشد. نشت روغن و یا خروج آن به همراه هوا باعث لغزندگی کف کارگاه می شود قبل از انجام هر کار تعمیراتی از تمیز بودن کف محل تعمیرات مطمئن باشید . کارهای تعمیراتی و یا بازدید های لازم فقط به شرط خاموش بودن کمپرسور و تخلیه کامل هوای داخل آن انجام می گیرد. هر قطعه و یا سیستم حفاظتی که به هنگام انجام کار تعمیراتی برداشته می شود لازم است مجددا در محل خود نصب شود استفاده از دستگاه بدون نصب مجدد سیستم های حفاظتی و ایمنی آن مجاز نیست. چنانچه در نزدیکی کمپرسور در حال کار قراردارید از اینکه لباس (روپوش) شما گشاد نیست و دارای آستین های تنگ و مناسب می باشد اطمینان حاصل نمائید. احتمال استارت اتوماتیک به هنگام بازدید و یا انجام تعمیرات روی کمپرسور را برطرف نمایید به این منظور دستگاه را خاموش و کلید آن را بردارید تابلویی نیز مبنی بر اینکه دستگاه درحال تعمیر می باشد برروی سوئیچ اصلی آن الصاق نمایید. از ابزارهای مناسب برای کاری که انجام می دهید استفاده کنید. از بکار بردن هر نوع محلول آتش زا و تتراکلرید کربن برای تمیز کاری جداخودداری نمائید . مراقب گازهای سمی که از مواد پاک کننده بر می خیزند باشید به هنگام برداشتن قطعات و یا مجموعه های سنگین از داخل کمپرسور از سیستم های بالابر (جرثقیل) مطمئن استفاده نمائید. هرگز در زیر قطعات آویزان از جرثقیل قرار نگیرید. با استفاده از پارچه تمیز از ورود هر نوع ذرات خارجی به داخل قطعات باز شده جلوگیری و پس از اتمام کار تعمیراتی نیز از اینکه هیچ ابزاری در داخل قطعه یا مجموعه های باز شده نمانده است اطمینان حاصل نمایید.

نگهداری و رفع خطاها

بازرسی هر سیستم یا تجهیزات ایمنی به صورت دوره ای و حداقل یک بار در سال ضروری است . اشکالات مشاهده شده در این بررسی ها باید بلافاصله رفع و به مسئول مربوطه گزارش گردد. قبل از انجام کارهای مربوط به نگهداری و یا تعمیراتی ضمن حصول اطمینان از خاموش بودن دستگاه از اینکه امکان استارت مجدد آن توسط فرد دیگر و یا خود دستگاه به صورت اتوماتیک وجود ندارد اطمینان حاصل نمایید. قبل از اقدام به باز کردن قسمت های مختلف کمپرسور از خالی بودن هوای فشرده داخل آن مطمئن باشید. هرگز در محل نزدیک به سیستم گردش روغن کمپرسور، جوشکاری و یا کار دیگری که ایجاد گرما و حرارت بکند انجام ندهید. قطعات و مجموعه هایی نظیر مخزن ذخیره هوا و غیره باید کاملا تخلیه و با بخار و غیره، شستشوی کامل داده شوند. هرگز مخازن تحت فشار را جوشکاری نکنید. چنانچه کار روی کمپرسور ایجاد بخار، جرقه و یا شعله می نماید، قطعات و تجهیزات جانبی دیگر را به نحو مقتضی محافظت نمایید. قبل از استارت دستگاهی که کار تعمیراتی بر روی آن انجام گرفته است از درست بودن تنظیمات کمپرسور نظیر فشار، دما و غیره اطمینان حاصل نمایید. الکتروموتور، فیلتر هوا و قطعات الکتریکی (به هنگام تمیز کردن آنها توسط هوای فشرده) باید در مقابل ورود رطوبت و غیره محافظت گردند. تحت هیچ شرایطی، سیستم هائی که برای کاهش سطح فشار صوت تعبیه شده اند را از محل خود خارج نکرده واز محلول های تمیز کاری که روی قطعات اثر می گذارند نیز استفاده نمایید. به منظور جلوگیری از افزایش دمای دستگاه سطح رادیاتور و نظایر آن را در فواصل زمانی معین تمیز کنید . دقت کنید که قطعاتی نظیر سوپاپ اطمینان و یا شیرهای کاهنده فشار و غیره صدمه ندید. از گرفتگی سوپاپ های اطمینان که عموما به دلیل وجود گرد و خاک و یا نشستن ذرات رنگ برروی آنها اتفاق می افتد جلوگیری نمایید.

در انجام کارهای تعمیراتی دقت کنید :

معمولا قطعات با وزن بیش از ۱۰kg به سهولت و با دست قابل جابجائی نیستند. در کمپرسورهایی که حرکت رفت و برگشتی (خطی) دارند انجام حداقل یک سیکل کاری به صورت دستی و در کمپرسور های دورانی انجام چندین سیکل برای حصول اطمینان از اینکه مشکلی در حرکت سیستم وجود ندارد ضروری است. قبل از راه اندازی کمپرسور و یا انجام کارهای تعمیراتی (به خصوص موارد برقی ) از درست بودن جهت چرخش الکتروموتور اطمینان حاصل نمایید . در جابجائی قطعات سنگین که از جرثقیل استفاده می گردد. فرد ناظر باید در فاصله نزدیک با اپراتور جرثقیل قرار گیرد به طوری که صدای او به طور واضح و کامل به اپراتور جرثقیل برسد. به هنگام کاردر قسمت های فوقانی کمپرسور از ایستادن روی قطعات مختلف کمپرسور جدا خودداری نموده و برای دسترسی به این قطعات حتما از نردبان مناسب استفاده نمایید. پله ها، سکوها، و نردبان و غیره را از گرد و خاک، روغن و یخ زدن محافظت نمایید. قبل از استفاده از هوای فشرده برای تمیز کاری کمپرسور، قطعاتی که امکان ورود گرد و خاک و روغن به داخل آنها وجود دارد را با پوشش مناسب، محافظت نمائید. بعد از تمیزکاری نیز دقت کنید که این پوشش ها برداشته شوند. کلیه اتصالات را حین انجام تعمیرات شل کرده اید مجددا سفت نمایید.

هشدار درمورد خطرات انرژی الکتریکی

ضمن استفاده از فیوزهای قابل اعتماد، به هنگام مشاهده هر نوع اشکال برقی در سیستم، بلافاصله دستگاه را خاموش نمایید. انجام هر نوع کار تعمیراتی برقی منحصرا توسط تکنسین مجرب و با حضور یک نفر برقکار دیگر به عنوان ناظر مجاز می باشد . چنانچه مقررات داخلی ایجاب می نماید به هنگام انجام کار تعمیرات برقی در قسمتی از کمپرسور کل برق دستگاه را نیز قطع نمایید. قسمت های مختلف برقی کمپرسور را در فواصل زمانی معین بررسی و وجود هر نوع اشکال نظیر شل بودن اتصالات خوردگی کابل و غیره را به فرد مسئول گزارش کنید. انجام کار تعمیراتی در قسمت های متحرک دستگاه باید باحضور فرد دیگری که در نزدیکی کلید استوپ اضطراری کمپرسور قرار دارد انجام گیرد .

گاز – گرد و خاک – بخارو دوده

قبل از انجام کارهائی نظیر جوشکاری – سنگزنی و غیره از اینکه برای انجام چنین کاری مجاز می باشید اطمینان حاصل نمایید. گاز و جرقه حاصل از جوشکاری به هنگام کار کمپرسور امکان وقوع انفجار در داخل دستگاه را فراهم می سازد . اطراف کمپرسور را تمیز نموده و از اینکه سیستم تهویه سالن یا محل استقرار کمپرسور کار می کند اطمینان حاصل نمایید .

هیدرولیک /پنوماتیک

هر نوع کار بر روی سیستم های هیدرولیکی توسط فرد مطلع و آشنا انجام می گیرد. مدارهای هیدرولیکی را به طور منظم بررسی نموده و از اینکه هیچ گونه نشتی در آنها وجود ندارد مطمئن گردید نشت روغن می تواند موجب آتش سوزی و صدمات جانبی گردد. در انجام کارهای تعمیراتی و یا تعویض قطعاتی نظیر سرشلنگی های هیدرولیکی و پنوماتیکی از درست بودن اندازه اتصالات و کیفیت آنها کاملا اطمینان حاصل نمائید.

روغن ، گریس و مواد شیمیائی دیگر

به هنگام کار با این مواد دقت کافی مبذول نمایید . روغن و گریس گرم باعث سوختگی پوست می گردند . خطر در محل هائی که احتمال انفجار وجود دارد از کمپرسور استفاده نکنید .

استثناء :

کمپرسور های خاصی که با انجام بهسازی فنی برای این نوع کاربری ساخته شده اند .

انبار کردن طولانی مدت کمپرسور

کمپرسور هنگام خروج از محل کارخانه سازنده در مقابل هر نوع زنگ زدگی کوتاه مدت ( تا قبل از استارت آن ) محافظت شده است . چنانچه کمپرسور به مدت طولانی ( بیش از شش ماه ) بدون راه اندازی بماند محافظت های خاصی مورد نیاز می باشد .این مورد برای کمپرسورهائی که بعد از استارت اولیه نیز به مدت طولانی بالا استفاده می باشند . صادق است از آنجائی که امکان زنگ زدن قسمت های مختلف کمپرسور در محیط های مرطوب بیشتر است دقیقا زمان خاصی برای توقف و عدم استفاده طولانی مدت از آن را نمی توان تعریف کرد .

یادآوری

کمپرسور باید در محیط خشک و جائی که امکان گرمایش آن وجود دارد انبار گردد. اهمیت گرمایش در فصول سرد سال بیشتر است چنانچه نوسانات دمای محیط از حد ۱۰- تا ۶۵+ بیشتر باشد سیستم کنترل کمپرسور باید جدا شده و دردمای محیط ۵+ تا ۳۰+ نگهداری گردد. قبل از راه اندازی کمپرسور باد لازم است تمام قسمت های آن از نظر رطوبت و وجود آب بررسی شوند.